LAZARA KAIHTHAWHNA LEH A BEHBAWM

Thuhma: Lazara kaihthawhna hla kha kan hriat theuh ka ring a. Khatah khan Isua kha ni laiin tlai mah se a la pangngai reng thu – a hmangaihte tan a hun taka an mamawh a pek hun thu message turu lutuk kan hmu  a ni. Tin, kan hnung kar khan Isua chatuana nunna a nihzia kan sawi lang bawk a. Chuvangin kei chuan khami message turu tak leh thihna hnehtu (chatuan nunna anih zia) a nihna lampang lo thlur lovin ringtute nun kaihruai theitu point pali dang chiah ka lo tarlang dawn a ni. 

Bible chhiar tur: Johana 11:1 – 44.

Historical background:  Lal Solomona lal hnu khan Israel ram kha chhim leh hmarah then hran a ni a. Tah chuan a fate Jeroboama (Israel) leh Rehoboama(Judai) kha an lal ve ve a. Mahse  hmar lam ami zawk kha BC 720 kuma Assuria lamin an run tum khan an tlawm ta a. Hetah hian Israel hnam sawmte kha umdarh chiam an ni a. Hnam sawm bo tih chu a lo thleng ta a ni. Mahse chu tih lai chuan Juda hnam erawh chhim lamah lalram neiin an la awm ve leh reng thung a. 586 AD khan Chhim lam Lalram pawh chu Babulon Lalramin hnuaiah an kun leh ta a. An dinhmun kha a thim hle mai. Heng lai hun chho zawng zawngah hian an manganna atanga chhanchhuak turin Pathian an kar nasa thin hle a ni. Zawlnei ten chhandamtu tur a pek tur thu pawh an chhakchhuak fo a. Kan hriat mai theih tur chu Isaia kha a ni. Ani pawh kha Lal Hezekiah lal laia zawlnei (chhim lalram) a ni. 

Isua Krista hunlaiah phei chuan chhim lam lalram pawh hi Roman ho hnuaiah a awm mek a. Pathian kha ngawi rei an ti em em a. Chhanchhuaktu Messia kha an ngai hle a ni. A hunlai khan Judate kha hlawm lian deuh deuhin hmun thumin an then theih a:

1)      Pharisaite: Anni hi Pathian tana rinawm em em. Khirhkhiap taka dan thu leh Pathian thu zawm tute an ni.

2)      Sadukai : Anni ho hi tlemin an liberal deuh hlek a. Thawhlehna ringlotute kha an ni bawk a.

3)      Zeolot: Anni ho hi Pharisaite aia Pathian rinna la vawng tute an ni. Tunlaia terrorist ang deuh hlek an ni.

‘Lalpa I Pathian lo chu tumah I be tur a ni lo’ tih vawng nghet em em khan Messia hi nghakhlel takin an lo thlir nasa a ni. Rome sorkar dan pawh zawm tha duh lo khawpa mi kawlhsen leh buaina siam ching, Pathian tana rinawm em em  thinte khi, Isua kan Pathian van atanga lo chhuk mihringa lo chang khan a lo hmachhawn ta a ni. 

Context: Isua Krista dinhmun hi a nanmai lo khawp mai. Sawi tawh ang khan Isua Krista kha an beisei loh ang takin a lo kal daih mai si a. Anmahni anga mihring pangngai kha a ni tlat mai. Chu chang a la ni lo. A hmaa Sinai dan dik taka zawm ni-a an ngaih kha a lo correct fek fek ta mai. Tum khat Jerusalem hulhliapa Bethesda dil kama ke bai a tihdam atang phei kha chuan Pharisaite khan thah kha an tum nasa a ni. Kha tah pawh khan Sabath ni-a a tihdam kebaia khan a awngphah a chawi kan avang khan hnathawk ni-a ngaiin dan bawhchhia-ah an puh ta hial a ni.

Isua Krista hian vawi tamtak Pharisaite hi a counter a. Pathian fapa amah pawh Pathian a nih zia a sawite khan an haw em em thin a. Vawi tamtak thah an tum hial a ni. Isua Krista pawh kha a tlanchhe ve nasa thin hle a ni. Hei hi a ho loa a chhan chu ‘Lalpa I Pathian lo chu Pathian dang reng reng I nei tur  a ni lo’ tih ringtute kha an ni. Mahse Isua khan vawi tamtak entirna tehkhin thu tha tak tak hmangin a Pharisaite kha a kawm fo a, an haider tlat thung a ni. 

Lazara a kaihthawh hma lawk pawh khan Jerusalemah Kut hmangin Isua kha a kal a ni. Thilmak tin reng tiin a thang nasa tawh mai si a. Mipui zuitu pawh a nei hnem tawh a ni. Mahse Judate khan Messia a nih an ring deuh si mahse ring ngam chiah si lo - an confused khawp mai. Johana 10: 24 ah khan ‘Eng chen nge tuilairapin min siam dawn? Krista I nih chuan fiah takin min hrilh rawh’ an ti leh a. Tah chuan Isua Krista chuan a tihdan pangngaiin Pathian a nih thu leh Pa nena pumkhat an nih thu a sawi leh piap piap mai. Rome lal thupek pawh zawm har ti lutuk khan Isua Krista Pathian inti kha chu an haw em em a. Thah an tum leh ta a. Isua chu Jerusalem atang mai ni lo – Judai ram pum atangin a tlanbo leh ta a. A hmaa Baptistu Johana a baptisna lamah khan a che tla leh ta a. Hemi hmuna rawngbawlna a neih laiin Mari leh Marthi-te khan Isua kha an va tibuai a, a nuta tidam turin an koh ngat a ni. 

Tin he thil thlen lai hi Isua Krista hun tawp lam a  ni a. Jerusalem atanga mel 2 vel leka hla – bethani khua – Jeriko khaw kalkawnga thil thleng a ni. Hemi hnu lawk hian Jerusalemah khan ropui takin a lut a ni. Ropui taka lo hmuaktute pawh helaia a thilmak tih ringtute leh mi sawi atanga lo hre ve tute kha an ni. 

A ziaktu: A ziaktu hi Isua zirtirte zing ami pakhat amah hmangaih em em tu – Isua Krista ngei pawhin  theih nise ka kianga awm reng tur atan ka duh chue a tih kha a ni. Amah ngei pawhin Isua Krista chanchin a ziaknaah hian Isua hmangaih a nihzia hi vawi tam a tarlang a ni (John 13:23, John 19:26, John 20:2 leh John 21:7, John 21:20). A thil record hrim hrim hi eye witness a nihna hian chhiar pawh a tinuam a a rintlak em em bawk a ni.

Tin,  he thilthleng hi chanchin tha dang pathumte hian an ziak ve loa Johana chiah hian a ziak lang a ni. Hei hi a chhan ni-a lang chu sawi tawh angin Isua Krista hian he thilmak a tihzawh hnu phei hi chuan zui tu a ngah leh zual em em a. Judate kha an lungawi lo hle a. Chuvangin Isua tan mai ni lo Lazara nunna tan pawh khan a hlauhawm avangin (v 12; 9) midang hian an record duh lo a nih an ring. 

Awle tunah chuan kan zir tak tak tawh ang:

Isua hmangaihtu Mari  unaute: Isua Krista chanchin hi kum 30  a nih hma kha chuan kan hre tam lo hle mai. A nausen laiin Temple-a a nu ten an hruai tih ka hria a. Chuan kum 12 a nih hnu-ah Temple-ah bawk a chettlat thu kan hre leh a. A bak zawng chu Johana’n Baptisma a chan tir atanga a hnu lam zawng a ni leh tawp mai. Tin Bible hi Isua Krista chanchin thlur bingna a ni a. Midang chanchin a leng tam lo khawp mai. Hetah pawh hian eng tiang takin nge Marite nen hian an relation hriat a har fu. Mahse Isua Krista rawngbawl lai an va tihbuai ngam danah hian an in close hle ni tur  a ni(Lapa I hmangaih kha a dam lo e, v3). An in-close mai a ni lova Isua Krista Pathin nung fapa a nihzia an ring tlat a ni ( Ring e Lalpa, Krista, Pathian fapa, khawvela lo kal tura chu I ni tih ka ring e, v27).   Tin helaia Mari bawk hi Isua duhsak taka hriak man to lutuk - spiknard hriak rimtui Isua ke bula sawhkeh tu kha a ni. 

Miin an sawi ve ziah chu Isua Krista hi Pharisaite leh mifing zingah a tla na lo. Mi mawl te te Pathian thu leh dan pawh hre hrang lo zingah a tla na an ti a ni. Judate buaina chiah pawh kha hei hi a ni. Mipui dan thu leh Pathian thu hre lo khan Isua kha an zui duh bik em em a ni(v7;49).

Mahse hei hi a ho miah lo. Mi harsa leh rethei – mawl tak tak ten Isua Krista an zui-naah hian zirtur pawimawh tak kan nei. Ka ti thin sakhaw dangah pawh hian Genespati hunlai leh durga Puja hunlai te pawh hian mirethei berh te te in ropui tak nei lo tur tih hriat fahran ho hian an rinna hi an pe na zawk zek zel. Isua Krista hunlai pawh hian a ni tho a ni, hemite chhungkuaah hlei hlei hian a chiang leh zual ngawt mai. Hmanni-a Nula K Lalnunsiami Thlaraubo man lo hruaite pawh kha an turu lem lo khawp mai. Testimony sawi zinga an chhuanvawr ber – an sawi hmasak tir ber pawh kha engmah a ni chuang lo. A presentation leh a thusawi dan kalhmang kha a fuh lo mai a nil ova a inluh khalh nuai a ni. Pathian avana malsawmna dawn dan kha sawi a tum a; mahse Didi a tanga tan lo khal thui tak a sawi hnu-ah Didi avanga Isua an hmuh thu kha a sawi leh daih a. 

Ka lo sawichhuah chhan tak chu ka sawisel lam a ni lo. Isua Krista mamawh ni-a an inhriatna mawlh kha a ni. Isua bakah lawmna dang an nei lo tih a hriat reng a ni. Tin, anmahni-ah pawh khan zui duh tak takna kha a lang tlat a ni. Mamawh ni-a inhriatna khan a buanthlu a ni ber mai ang chu. Rilru thianghlim leh inngaitlawm takin Isua kha an pan ngei a ni. Pharisaite ang lo takin an hre ve tawk leh nei ve tawk angin an lang lem lo tihna a nih hmel. Pharisaite khan Isua kha kha ti khawp khan an zarbuai a. Mahse a chhandman chang ta sawi tur an awm lem lo khawp mai. Nokdema erawh kan rilru-ah a lo lang mai thei. Ani erawh kha chu Pharisai zinga inngaitlawm – Isua zui duhtu a ni tih hairual a ni lo. Israel zirtirtu khan Isua Krista kha mamawh ni-a in ngaiin ‘Rabbi..’ tia address thlapin inngaitlawm leh chhandamna duh em emin Isua kha a va tibuai a ni.

Ka ti mai mai thin. Mi fing, hausa leh nihna sang nei chauh hian Isua rin hi a harsatna ni lo. Mi rethei leh sual ber ber zingah pawh hian duh tak tak lo – mi dang suala ngai tlat. Ringtu pungkhawm pawh mifel awm khawm ti-a sawi kai duh ho hian Isua bawk hi an lo hlat leh thin. Mi rethei leh mi mawlte angin kan thinlung hi awm tir fo a, Marite chhungkua ang hian Isua hi kan mamawh ngawih ngawih a va ngai em ka ti thin a ni.

Mari leh Marthi hian Isau hi an hmuh veleh ‘Lalpa, hetah awm ni la chuan ka nuta a thi lo tur…’ tih hi an tawngchhuak ve ve(21, 32). Hei pawh hi chhuizauna lamah chuan ngam taka Isua Krista an hauhna a niin an ngai. Jeruisalem lama lo let leh kha Isua tan a hlauhawm tih hre reng mah se an han ko lui ngat a. Mahse ni 4 laiin a lo tlai ta si a, an lungawi vak lo ni ngei tur a ni. Mahse a hun laia dan hremi leh sakhaw kulmuk tak takte do rawh Isua Krista hetiang khawpa ti ngam tura inngaihtlawmna an nei hi ka thinlunga hian a lang chhuak leh thin.

Marthi rinna: Marthi rinna pawh hian Isua ka rinna avanga thiamchang ka nihzia hi min hrilhfiah ka ti ngawt thin mai. Isua kha a lo thlenin ani hian a lo hmu hmasa a chuta a tawngchhuah hmasak ber chu ‘Lalpa hetah awm ni la ka nuta a thi lo tur. Tunah pawh Pathian hnena I ngen apiang Pathianin a pe ang che tih ka hria e, v21’ a ti a ni.  Mahse Marthi hian a ring tak tak lo tih a hriat khawp mai. Isua khan a chhanna-ah I nuta a tho leh ang a tih khan nikin ni-ah chuan a tho leh ang a ti daih mai. Isua Krista thiltihtheih chin kha ama bil khan ramri a lo kham ve ni ngei tur  a ni. Lazara kha a tidam thei tih chu a hria a. Mahse thinna lak ata a chhanchhuak thei a ni tih erawh a ring ngam hauh lo. Ring ngam ang erawh chuan a awm chiang mai.

Isua Kristan Thihna leh thawhlehna a nihzia a sawina sentence-ah ngei pawh khan ‘min ring em?’ tiin a zawt leh chiah  a ni. Tah pawh khan eng tin nge a chhan kha? Ring e Lalpa, Krista, Pathian fapa, khawvela lo kal tura chu I ni tih ka ring e, v27 a ti a nih kha. Mahse amah bawk hian Thlan an thlen a Isua a tah zawh a kaihthawh a tum tak tak lai khan engtin nge a tih leh kha? Chang 39na-ah khan? ‘Lalpa tunah zawng a uih taw hang, a thihna hi ni li  a ni tawh si a’ a ti leh ngat a nih kha. Isua Krista hian a live-in eng tin tak nge a lo react kual vel ang aw tih ka ngaihtuah thin… Í rin chuan Pathian ropuizia I hmu ang ka ti lo che em ni?’ ‘tiin a counter ta vel a ni. Isua nen khan an inchapchar rei khawp mai. Kawtchhuah atanga an in – an in atanga thlan awmna thleng. Tin, an inchapcharnaah hian Isua hian Amah ring tura a duhna lam hawi bak a sawi lo…chu chu an pahniha an thupui a ni bawk! Isua hian ‘É khai Marthi min ring duh si lova ka kaitho lo mai ang… I khirh em mai. Hei chen kan inhnim hnai ve tawh a, tin tuna kan inbiaknaah ngawt pawh hian a CLUE ka pe nasa tawh che em mai’ a tih mai ka ring hial a ni.

Mahse a ti lo tlat mai! Amah ringtu tena kan innghahna tur Bible chang tha tak – ‘I rin chuan Pathian ropuina I hmu ang ka ti lo che em ni?’ tih hi a lo chhakchhuak ta hial a ni. Kei ngei pawh hi hetiang dinhmunah hian vawi tam ka awm tawh thin. Sikul leh College harsa taka ka kal laite … Mangang reng renga ka khawsak lai – van treasury bak beisei tur ka neih loh laite khan amah hi rin a tul zia chu ka hria mahse rin ngam tak tak a har a ni. A chang phei chuan a tihtheih loh hialte pawh ka ring thin – Marthi ang hian Pathian thiltihtheihna hi ka lo ring ngam lo leh thin. Mahse chu ti chung chuan amah ka rinna leh ka duhna tlemte avang khan ka mamawhnate kha min phuruksak thinin ka hre thin. In ni ve thin em?

Rinna hi Isua hian a ngaipawimawh khawp mai. A hmaa ka sawi inngaihtlawna pawh khi a vaw tla tawp thei a ni. Sipai za hotu bawih tihdam chungchangah khan a hriat reng mai.  Kha sipaiza hotu mizia that turzia kha a lang chiang khawp mai. Amah kha Rome mi a  ni ngei ang a.  Tin a bawih hi Juda mi a nih ngei a rinawm bawk. Rome leh Juda inkar leh bawih an sawngbawl dan chu kan hre theuh anga; duhawm lem lo tak a ni. Mahse he sipaiza hotu hi chu a ni hauh lo. A bawih hi a hmangaih mai a ni lova a dam theihna tura Isua a lo pan ngat a ni. Mi entawn tlak a nihzia  lang reng mai.

Chu chang a ni lo – ze mawi tak Isua kan hmangaih nana pawimawh em em ingaihtlawmna a nei tih kan hre thei. Ka puitlin hnua chiang taka ka chhiar hnu-a ka rilru-a lo lang hmasa ber leh daih rei zawk chu he sipai lal zet mai inngaihtlawmna hi a ni. ‘Ka Lalpa ka inchhung I luhna tlak a ni love thu chauh sawi la ka bawih a dam ang’ tiin a ngen lawm lawm a ni. Sipaiho lalzia chu ka hre theuh ang. Isua bulah pawh hian engtin emaw tak chu a lalzia tihlan ve awm tak a ni. Mahse a ti lo ‘Ka inchhung I luhna tlak a ni lo…’ a ti ngawih ngawih a ni.

Mahse Isua Krista khan he a inngaihtlawmna hi engtinmah comment a pe tlat lo mai. Isua Krista hian rinna a ngaih pawimawhzia ka hriat hma chuan ti mak deuh mang e aw ka ti hial thin. Engtin nge a tih kha? ‘Tih tak meuh meuhin ka hrilh a che u, Israelte zingah pawh heti ema rinna nasa hi ka hmu lo…’tiin a hnampuite kha a zilh hlak a nih kha. A chhan chu helaiah amah ring em em tu hi Juda mi a ni lo tlat a.

Marthi rinna derdep tak atang hian zirchhuah tur I neih ve ngei ka ring tlat a ni.

Thoma atang ve thung hian: Thoma hi zirtirte zinga mi rinhlelhna avanga hmingthang em em kha a ni. A chanchin hi a lang tam lem lo khawp mai. Heta a lo lan hi lanna awm chhunte zing ami  a ni hial ang. Helaia chang 16naa ‘Á thihnaa thi ve turin I kal ve ang u’ a tih hi Petera anga phur taka ti tak tak ni lovin Isua kha a ti-el – sarcastic takin a ti vel a ni. A chhan chu Isua kha Juda hovin thah an tum avangin Jordan lui ral lamah an kal daih a. Khata an awm lai ngei khan Mari leh a unau Marthi khan Bethani lamah an nuta dam lo tidam turin an ngen a ni.

He tah hian Isua kha a kal mai lo. He thu a hriatna hmunah hian ni hnih lai a la cham khawmuang a nih kha. Hetih lai hian a zirtirte hian thih a hlauh avangin Judai ram lama kal chu a duh lo a niang an ti ngei ang. Mahse a ni lo tih chu kan hre theuh awm e. Isuan khan ‘Judai ramah I kal leh ang u, v7’ a tih khan zirtirte khan kalna chi a nih lohzia leh Juda hovin tunhnai lawka denhlum an tumzia thlengin an hrilh a ni. Mahse Isua khan ‘Kan thian Lazara a muhil a kai harh turin ka kal dawn a ni’ a ti mauh mai. Ka ti mai mai thin Isua Krista hi a zirtirte tan pawh khan vawi tam an buaipui ngei ang. Juda ho khan thah an tum reng mai si a…Lazara a kaihthawhhnu pawh hian thah an la tum leh bawk a ni. Mahse Isua kha Ephraim lamah a tlanchhe ta daih  a nih kha.

Thoma khan Isua kal luih tum hi zui tho a ngai si-a ‘Á thihnaa thi turin I kal ve ang u’ tiin sarcastic takina tawng el vel ngawt a nih a rinawm khawp mai. Chanchin Tha hi Isua leh a kaihthawih ziakna  a ni a, a chanchin hi a lang tlem lo em mai pawh a. Ka ti mai mai thin hmel danglamna tlangah Petera, Jakoba leh Johana an kal theih bik laite khan zirtirte dang 9 kha an bang tihna a ni. Midang chu ka ngaihruat chhin ngai lem lova Thoma hi an zinga a telloh chhan hi an zia pangngai vang hi a nih ka ring tlat pek. Sual chuang silo khan Isua kha ti phelh phawlh takin a zui ve thin ni ngei tur a ni. Isua Krista thawhleh hnu-a zirtirte awmkhawm zinga a inlar pawh khan Thoma tih loh chu an kim vek a ni. Khatah pawh khan Isua thutiam – ni thum hnu-ah ka tho leh ang a tih thutiam kha nghakhlel em em chuang lem lovin khawi emaw laiah a lo vak raw lai mai mai  a nih hmel. A thiante zinga a lo thlen khan a zirtir dangte khan ‘ Ka Lalpa chu ka hmu ta’ (Johana 20: 24 – 29)  tiin an hrilh khan a awih duh teuh lo mai. A kut thirkhena an khennate leh a naka feia an chhunnate a khawih zet loh chuan a rinloh thu a sawi mauh mai…

Isua a lo lang ta. A tui ral ve chiang khawp mai.. ‘Ka Lalpa leh ka Pathian I ni, v28’  tiin a inhlan ve ta ni awm tak a ni. Amah avang hian keini ringtute tana Pathian thu pawimawh tak Isua Krista thusawi ngei  ‘Nang chuan mi hmuh avangin min ring a ni; hmu loa ring apiangte chu an eng a thawl e, v29’ tiin a hrilh hial a ni. I ngaihtuah ve ngai em? Thoma pawh hi hetiang ve tho hi a ni…a nung chunga amah zuitu ngei hi… Mahse Isua vana lawn hnu khan engtin nge a chanchin ni zel? Apostle zinga Rome lalram pela rawngbawl awmchhun a ni tlat mai. He kan chenna ngei India ramah hian a lo kal a nih kha. Ani pawh hi Pathianin a hmang a ni… Kei pawh hian ka thinlung ka pek tak tak chuan min va hmang duh dawn tak em tih hi ka ngaihtuah mai mai thin…

Isua Krista emotions: A rei veleh ta deuh. Pawl XI ka zirlai khan Ravi Zakarias, Christian apologist lar tak sermon pakhat ka ngaithla fuh hlauh mai a. Chu a sermon chu ‘worship a clue to meaning in life’ tih a ni. Tah chuan Zakaria khan Ýou cannot worship God without emotions’ ti zawngin a sawi ta daih mai. Pathian emotions mihringa lo lang leh keimahni-a emotions chungchang a sawi ta chiam a. Ka rilru  a hneh hle mai. College Aizawl lamah kan kal a EMO an tie maw kha a lo lar chho leh ta a. Kha thil khan emotions concept tha lo zet mai mizo thalaite zingah a lo tuh der mai. Hriatna leh thiamna-in a tlin tak tak hmain Philosophy lam hawizawngte-in kan zir tha leh ta a. Rem channa apiangah ka sawi ve zel a. Tunah pawh hian ka lo sawi leh duh a ni.

Tun kum zabi liamta laihawl vel – 1960’s chho vel khan existensiallist philosopher ho kha an lo lar chho nasa hle a. A chhan chu rationalism paihthlaa emotions lam hawizawnga philosophy kha an kal tir vang a ni. Rationalism chu awlsam thei ang berin chhia leh tha hre tak chung leh fing kar (logic) chunga ngaihdan siamna hi kan ti thei mai ang chu. Emotions lam erawh chu hmangaihna, khawngaihna leh lainatna avanga thutlukna siam lam hi a kawk thei be rang. Entirnan: Isua hi Lei leh vana lalber a ni ta a. Keini  hi a fate kan ni. Min chhandam tura lo kal chu rational taka ngaihtuah chuan thil theih miah lo a ni. Pathian dinhmun leh mihring dinhmun chu inang lo hle a. Mahse hmangaihna (emotions) avangin Pathian chu he leiah hreawm tuar turin a lo kal ta a ni.

Chuan sawi tawh angin existensiallist philosopher ho kha an lar chak khawp mai a hun lai khan. A chhan chu rationalism paihthlaa hamngaihna, lainatna, khawngaihna leh adangte hmanga philosophy an kal pui khan innghhirnghona te, inthahnate a tlem phah tlat a ni. A chiang reng a ni tiraw Isua Krista mihring a lo channaah hian… Khawngaihna leh hmangaihna avangin kan tan he lei hreawmah hian a lo vakvai ve ngei  a ni.

Helaiah hian Isua hian Mari, Marthi leh Lazara a hmangaihzia live taka lo lang hian ka rilru hi a hneh leh zual em em thin. An lungaihna kha lainatna leh hmangaihna avang khan a tuarpui ve tlat a ni. A tap hial. Isua Krista hian Lazara hi a va hmangaih awm ve aw ka ti fo thin… Hmun dangah a chet dan nen a inang hauh lo mai. Lazara kha a tho leh dawn tih pawh a hre reng. Mahse a tap ve tlat mai.

Mihringah hian nu hmangaihna hi turu zia an sawifo thin. Harsa takin thla kua chhung an pai a. Thlan leh thisen sengin an hring a chumi hnuah hnute tuiin an chawm leh thin a. Ka la hriat reng chu ka nu nena kan inzui chhuah hian I nau a riltam a ni ngei ang ka hre thei tlat a ti fo thin. Chu chu hmangaihna avanga lo awm a nih pawh ka ring. Kan farnu neih chhun hi kum 2000 khan a boral palh a. Kha ta ka nu tah nasat zia kha turu tak a ni. In chhunga ruang a lo luh hnu-ah phei chuan a aia nasain a tuar a ni. Ka pa khan a hmangaih ve loe ka ti hauh lo mahse ka nu hmangaih zawktu khan a emotions kha a tilang nasal eh zual ni main ka hria.

Ka nu hi keimah avang hian a mittui hi a luang fo a ni mail ova. Keimah avang hian zan mut theihlohte – hah em em tumte a va han ngah tak  em! A nunna atan pawha hlauhawmah hian keimah avang hian a aw fo tih pawh ka hai lo. Helaiah hian Lazara hmangaih hian a tap ringawt a ni lo. Getsemani huanah phei chuan a thlan thisen anga farin min hmangaihna chu a lo lang chhuak ta. Kalvari tlangah phei chuan kan tana nun hlanin thihna rapthlak tak a lo taur chhuak ta a ni.

 

Pathian hian chhan nei vekin thil a siam a a ruahman thin. Keimahni-a emotions awm pawh hi chhan neiin a siam a ni. Chhan nei han tih hian hriatthiam a har mai thei. Entirnan thil sa tak – mei alh lai hi kan kutin han khawih ta ila automatic deuhin kan pawi let nghal vat ang. Chutiang bawk chuan emotions hi hmangaihna lan tirna atan Pathian hian a lo siam a ni. Mi rethei tak leh khawngaihthlak tak takte kan hmuh hian engtin emaw talin kan danglam thin em? Kan hmangaih berte’n mual min liamsanin kan mittui a lo far thin tiraw… Beisei tur awm tawh miah lohna hmunah tanpuitu in neihin I biangah mittui a luang tawh thin em? A nih loh tal pawhin mi rethei I tanpui a an lawm em avanga an bianga mittui luang I hmu tawh ngai em aw…  Mittui tlak naran hi a tha e ka ti lo. Mahse Pathianin kan hmangaihna tih lanna min pek a ni. A chian em em na chhan chu I mittui ti tla theitu hi I unau a ni emaw I fanu fapa a ni emaw tihnat I phal ngai lo ang. Ísua Kalvari tlanga thihna I ngaihtuah chang hian engtin emaw talin I danglam thin em? Isua Kraws mak tak chungah chuan tih hla sak laite hian I danglam thin em? Isua kan hmangaihna hi lan tir zel ang u!