ZIRNA LEH A BEHBAWM (He aritcle hi Baptist HSS, Serkawn Golden Jubilee lawm nan ka hlan e)

April ni 15,2011 khan  mi thusawi  chhim turin ka thianpa (Uttar Pradesh ami) nen kan inzui  hnak hnak  a. Kan Department bulah hian Building thar lian tak mai hi sa mek a ni a. Chutah chuan naupang kum sawm hnuai lampang  panga vel  hian  an nu leh pate  hnathawk mek chu an lo pui a. Ka thianpa hnenah chuan,  “Naupang ho hi  an fel hle mai, an nu leh pate an pui ania, a va lawmawm em!”  ka ti pek a.  Mahse ka thianpa chuan rang lutuk maiin min lo chhang nghal a  “A lawmawm loh, naupangte hian an nu leh pate an puih avangin sikulah lehkha an zir loh phah...” a ti hmiah mai. Ka rilruah ngaihtuahna tam tak a lo lang nghal a. Mizorama kan naute vanneihzia ka ngaihtuah chhuak ta zut zut mai a ni. 

Mizoram angah chuan naupang kum 6 tling tawh phawt chuan zirna in an rap ti ila kan sawisual tam pui lo vang. Chhungkaw tam tak sum hmanna tam ber chu Zirna (Education)-ah hian a ni. Rethei tak chung  pawhin kan fate lehkha an zir theihna a nih dawn chuan kan neih zawng zawng pawh kan thâp phal thin. Zirna avanga pawisa lengvel pawh hi tam tak a ni. A sorkar ang zawng pawhin,  Education hian Home Department tih lohvah chuan thawktu a ngah ber. Private sikul zawng zawng kan chhut tel phei chuan,  Education Department hian thawktu an ngah ber awm e. Tun laiin CCE (Continuous and Comprehensive Evaluation) te pawh pawl thenkhatah chuan kan hmang tan ta, a awmzia ril zawk a kan hriat theih nan thlirna  tlang dang atangin i lo thlir dawn teh ang.  

Engvangin nge lehkha hi ka zir tiin ka ngaihtuah fo thin. Nitin sikul kan kal a, class roomah leh pawnah zirtirtute thu ngaichang reng reng in kan khawsa a. Tih tur min pe a, class ah leh in lamah kan ti leh mai a. Kum tawpah kan exam a, a zo leh der. Kan khua(Zokhua) ah ka hawng a, ka lehkha zir thiamna kha  hmanna lai tur reng reng ka hre lo. Mahse exam na-a pass ngawr ngawr kha ka zir chhan a ni lo tih ka hre chho ta. Hun ka vawn dik theih nan a hun taka sikul kal te, Zirtirtute thuawih te leh a dang tamtak te kha ka lehkha zir chhan ni ta ber hian ka hre thin. Mathematics leh Science ah problem chawh chhuah tur home work atan zirtirtuin min pe thin a, khang te kha tih hram hram na tel lo chuan kan ti thei meuh lo. Chu tih-hram-hram-na chuan ka puitlin hnu hian hun harsa ah remhriatna te leh tuarchhelna te min siam thin. Thil dang tih ka chak ngawih ngawih chang pawh a lehkha ka zir luih tlatna te khan insumtheihna minlo tuh reng ni hian ka hria a, puitlin hnu hian duhthlanna dik ka siam theih nan min lo pui reng a lo ni. Pathian zarah exam na ah chuan ka ti tha ve thin tho mai; mahse exam-na a ka tih that thinna hi chu a pawimawh ka ti ber lo. Chu ai chuan zir zel thei tur in tumruhna, taimakna, tih-hram-hram-na, rinawmna leh dangte ka nei thei hi a pawimawh  ka ti ber. Kan zir zawng zawng hi kan theihnghilh leh deuh vek a kan mamawh chuan kan ennawn leh mai thin a lo ni.

Zirnain a tum ber chu— mi hmantlak ni thei tura zirlai buatsaih a ni. Mi hmantlak kan tih hian Mizoram angah chuan chhungkua, kohhran leh khawtlang tana mi tangkai kan ti mai thei ang. A nih leh, mi tangkai ni tur chuan eng thilte nge mihring hian kan mamawh tih inzawt leh ta ila, kan rilru-a lo lang tur chu rinawmna, dawhtheihna, taimakna, tih-hram-hram-na, peihrei/fuat (consistency), thilhriatzauna, themthiamna (skills) leh a dangte a ni ang. Mahse a chunga tlemte  ka tarlan zingah khian kan ngaihpawimawh ber chu thilhriatzau  leh themthiam (skills)  lampang hi a ni  tlangpui!. Mahse hei aia hmasa tur hi a awm tlat a ni: chungte chu—  rinawm, dawhtheih, tih-hram-hram-na, taimak leh peihrei/fuat(consistency)  ang te hi kan neih phawt a ngai. Engvangin nge pawl 12 first-ah a pass a, Entrance lian tham a paltlang theih loh? Engah nge College velah a tihchhiat tulh tulh a, a nungchang a hloh tak?  A chhan pakhat chu eng dang ni lovin, rinawmna, dawhtheihna, taimakna hi an lo zir chhuak lo thin atin a ni. Tih hram hramna an tlachham a, hun harsa a lo thlenin an zâm a zal a, an hlawhchham ta mai thin a ni. Naupang thiamthei (intelligent) tak tak, mahse zir sang lem lo kan tam. Hei hian a hrinchhuah chu— harsatna lian tak Unemployment a ni mai. India ram puma Literacy sang tak nei si hian  hmantlak mihring kan siamchhuak tam lo niin a lang.

Ram tana mi hmantlak  kan tlem chhan hi kan hnam naupan vang leh kan khawsak(economy) hniam vangah kan puh thei awm e. Thlirna tlang dangah chuan, a nihna chen pawh a awm ang. Mahse, he kan harsatna hi kan zirna hmanga sukiang zawk tur kan ni tlat si. Kan zirna hi fuh sela chuan tuna kan harsatna tam tak hi kan tawng miah lo vang. Kan ram hruaitute leh kan Officer te kan dem vak vak a, a lerah insiamthat kan tum a, a dik lo. Tih loh aiah a tha tho e tiin ka thlawp  mai mai thin. Chu ai chuan exam-a rinawm te, leh zirlai scholarship la thei lote’n, dawt ziaka lak aia lak loh ngam  te hi sikul angah hian inzirtir tam lehzual ila, a va tha dawn em!. A bulthutah hian hma kan lak a ngai a ni. Kan zirna hmang hian harsatna tam tak hi kan sukiangin thil dik lo hi kan siamtha thei a ni. Thil ho te atang hian bul kan tan a ngai a ni.

Aizawl-a College ka kal lai khan sikulah ka thawk pah bawk a. Naupang an  rinawm  hian exam-a an tih that aiin ka lawm zawk thin. Chuti ni lova an  entawn emaw,  mi bum an  tum talh chhung hi chuan an thleng sang  dawn lo  tih hi a hriat mai. Tin, thleng sang pawh ni se la, mi tangkai an ni ngai lo vang. Officer eiru kohhran leh khawtlang tana mi hnawksak dik tak, YMA leh VDP te check ve theih loh an ni satliah ringawt dawn a ni. Hlemhletna tluka ram hmelma lian hi kan nei lo.

Tun angah chuan mi hmantklak ni tura kan intehna ber chu exam hi a ni mai a. A nih leh darkar thum chhung leka mi hmantlak tur leh hmantlak lo tur inteh hi a tha tawkin i hria em? A chunga ka ngaihpawimawh ho tam tak khi kan zir hmaih chhan bulpui ber pawh kan exam system vang hi a ni pakhatin ka hria. Tunah chuan system thar kan nei ta. Tum khata exam tawh lovin kan inteh thei tawh dawn a, a lawmawm khawp mai. Naupang chu kum tluanin rinawm takin class roomah leh in lamah lehkha a zir a ngai dawn ta.  Lehkhabu leh note ringawt lo deuh te pawh nasa takin a buaipui dawn a, (CCE awmzia leh a kalphung chu midangin an ziak zing tawh bawk a sawi tam lo mai ila).Tunhma ngawt ai chuan hma kan sawn phah ngei ang.  

Mahse kan  system thar hi kan hlawkpui lo thei bawk. Ngun taka kan zir a tul a ni. CCE hi mizo zirlai tan a sang lutuk thei. Mizoram sorkar hian kan mithiamte a  enlawktir em ang chu maw. Anih loh chuan in lama an tih tur te hi zirlai nu leh pa leh an ute’n an tihsak thei a, hei hian rinawmlohna a hring leh ang a. A hrin chhuah tur chu kan buaina pangai bawk kha a ni leh mai. Tin, zirirtu kan pawimawh ber fo tih hi hriat a tul a ni. Mizotawng  thumalah hian ‘zirtirtu’ leh ‘zirlai’ tih hi han zir chiang teh.  'Zirtirtu’ tih hi en ringawt pawh hian a pawimawh zawk fe tih kan hre thei ang. A bik takin Sorkar sikulah zirtirtu thatchhiat avangin naupang pawimawhzia nu leh pa, khawtlang mimir zingah sawi an ching, Private zirtirtu thenkhatte pawh an bang bik chuang lo..  Naupang bulah hian an pawimawhna hi sawi uar ila, a bak zawngah hi chuan zirtirtu pawimawhna hi i sawi tam teh ang u. Headmaster leh Principal te phei chuan an staff te hnenah zirtirtu pawimawhzia hi an sawi uar em em tur a ni.  Sikul  leh Office thenkhat thanmawhbawk nia lang chu thawktute hian hotu thuawihna (Obedience to authority) leh  hnathawk- rilru-diktak (work ethics) te hi kan nei lo thin a ni. Hengte pawh hi puitlin  hnua chan thar leh chu kan harsat tlang a nih hi. Sikul naupang kan nih lai atangin kan zir a ngai a ni.

Zokhua  leh Khawpuia zirtirtute kohhran leh khawtlangah an inhmang nasa lutuk pawh hi kan thanmawhbawk pakhat a ni bawkin ka hria. Kohhran leh khawtlanga inhman kha a tha lo ve ka tihna lam ni lovin kan insiamrem thiam  a tulzia ka sawi duh a ni. He thil hi kan ngaihpawimawh loh chuan kan buai telh telh ang. Kawng leh lamah chuan Pulpit tlanga sermon vawi nga thlak hi rinawm taka ni khat  naupang zirtir nen hian a inhen reng asin. Pathian rawng kan bawl tak tak a nih phei chuan class-room tluka Pathian thu sawina tha hi a awm kher lo mai thei a ni. Naupang chuan mi rinawm leh taima an nih theih nan nangmah kha an zir reng che a ni tih hi hre nawn fo rawh. Ka duh dan tak phei chuan Mizoram angah hi chuan Zirirtu piangthar lo leh ruitheihthil tih ching hi chu kei chuan naupang zirtir tlak lovah ka ngai. Theih ni se hetiang zirtirtu hi chu khawi  emaw  lai Office-a thawh tir daih ka chak thin. Zirtirtu pawimawhzia hi ril tak a ni.

Kan ramah Chanchin Thain ramhuai a um bo hnu hian engah nge zonunmawi hi kan thinlungah a bo tial tial mai le? I tang ang u, thangthar te. Kan harsatna hi kohhran leh pawl  ang zawng paw’n sutkian tum ila.Tin, kan education hmang hian hmanhmawh lovin zirtirtu leh zirlaite’n tan i la ve ang u.

(He thuziak hi ni 18, May khan Vanglainiah  tih chhuah tawh a ni)

National Children Science Congress

Sikul naupang ten class room a an zir an nitin nundan a hrilfiah kha an hriat thiam theih nan kum tin 1993 atangin India ah hian National Children’s Science Congress buatsaih a ni thin a. Nikumah pawh khan Chennai khawpuiah December ni 27-31 chungin  neih  a ni. An neihna hmun tak hi Vels University, Pallavaram a ni a. Tamil Nadu Chief Minister M. Karunanidhi an ni 27th December khan a hawng .

Hetah hian naupangte hian scientific project an buatsaih a. Chu an project buatsaih chu hemi Science Congress ah hian evaluator te hma ah an present ve thin a ni. He hun hi India rama Mega event tih a ni ve daih tawh a. India hi khawvelah Naupang tan a kum zawna Science Congress buatsaih rei ber an  ni ta bawk a ni. Project present mai bakah  'Cultural programme ' te leh  'Sightseeing '  hunte a awm a. Chuan pawimawh tak pakhat leh chu- 'Meet the scientist Session'  hi a ni. Hetah hian naupang ten ual au takin Scientist te nen an hriatduhte an in zawt kual vel thin. Kuminah pawh hian Scientist kan hriat lar pahnih- APJ Abdul Kalam leh Nobel Laureate Venkatraman Ramakrishnan te an tel  a ni. Heng zawng zawng bakah hian hnam dang bula awm te an zir a, hetiang an zir atang hian class ten top ten a lan tluk ang chiah a hlu kha an nun ah naupang te khan an lo chhar reng thei a ni.


Nau te leh Fate tan a awhawm thin hle. A hun hi a fuh em em mai bawk a. Lehkha zir ti buai lo chiah in. Amaherawhchu Krismas lai a nih avangin a buaithlak deuh hlek a. Hetah hian naupang kum 10 atanga kum 17 thleng an tel thei a.  A tel tur hian  sikul naupang nih kher a ngai lo a. Mi in science lama a thil hriatna nitin nuna apply tuma project tha a buatsaih chuan a tel thei. Nikumah khan India ram pum puiah nuai thum vel project naupangin an ti a. Chuta tanga  project 650 thlanchhuah te chuan  National Level ah an present ta a ni.

A tan tirh(1993) atangin Mizoram pawh hian naupang(Young Scientist)a tir ve ziah thin a. A buaipui tu ber te chu Science Teachers’ Association Mizoram (STAM) te an ni. Tun hnai deuh ah phei chuan Zonet leh LPS velah live Telecast ngat in an buatsaih thin a nih kha. Hun harsa tak karah an lo ti tang tang a, an fakawm e. Mizoram hian quota kan neih theih zat chu naupang 8 a ni a. State Coordinator leh Guide Teacher/Escort Teacher 3 kal rem tih kan ni bawk. A zavaiin Mizoram team chu mi 12 kan ni tihna a nih chu.

National Level thlen hma hian District Level ah Congress hi neih a ni phawt thin  a. Chumi zawhah State Level neih a ni leh ta zel a. Chuan state Level atang hian state tinin Quota a neih zat kha an thlang chhuak ta thin a ni. June emaw July emaw tang hian project hi tih tan a ni tlangpui a chuan October September chho hian zo tura a ngaih ni tawh thin. Rem chan dan angin a dang lam thin bawk. State tin a in ang lo bawk thin a. Science Teacher tan workshop leh Orientation te STAM hian kum tin mithiam ruai in an bautsaih bawk thin hemi tan liau liau hian.

Nikumah pawh khan Mizoram atangin project 8 tirh chhuah a ni.  Chuan i unaute leh i fate kal ve nan i awt em?  Nu leh pa fing  deuhte chuan an ngaihven thin  khawp mai.  An sikul science Teacher te nen hian an tang rual em em zel mai thin a ni. Kal man hi tumsak an ni. Mizorama Children’s Science Congress buai pui tu  STAM hnenah pawh engtik lai pawhin a zawhfiah  theih reng a ni. Puih che an lo chak viau ang.

Ka Sakhming-Krista Roluahpuia tih hi......

Pathian zarah K Liannawla leh M Lalchuailovite inkar atangin kalo piang  ve a. Ka nu leh pate hi Pathian tih tak an ni  a.  Ka hming  hi ka pa sak a ni. Pathian roluahtu, Krista roluahpuitu kan nihzia hi a thinlungah a lo cham reng thin ni ngei tur a ni. ‘Krista Roluahpuia ni rawh se’ a ti hmiah  mai a ni awm e.

Hun a lo kal zel a. Ka hming awmzia chu  ka hrethiam ve ta. Krista Roluhapuitu han nih tawp mai kha chu nuam ka ti lo thin hle.  Chumai bakah Pathian hming han neih ve  kha ka inthiam lo em em thin. Zokhua-a awm kan ni bawk a, kum lama upa lamte paw’n min fiam chang lah a tam. Tin, naupang ninhlei  ve tak mai hi ka ni a. Inkawibah leh inkawihnawk lai vel pawha thiante tih thinrim ve mai te hi ka awlsam riau thin.  Chutianga mi ka tih thinrim  tawh chuan, “I awmdan leh i hming a in  mil lo, thlak nghal rawh” an ti fo thin.  Vawi tam tak harsatna a rukin ka tawk ta. Ka nu leh pa ka hrilh a. Anni chuan miin min tih dan vel te chu anla thutak thei hle a, “ Thatak a ka awm loh chuan i nau hming (Trinity Hrilliana) nen hian kan thleng daih ang” an ti thin. 

Kum a lo vei zel a. Zokhua a awm kan nih avang hian Pathianni-a infiamte, sava no khawite leh tuikhuah Pathianni a hleuh te thleng khan ka thiante chuan an  ti nasa thin hle a. Mahse kapa chuan Kristian kan nihna mai bakah ka hming avang hian kal lo turin min ti fo thin. Sava no khawi leh rannung tihnawmnah te hi a rem ti lo hul hual. Ka mangang thin lutuk hi kum lama upa te hming engtin nge an thlak thin ti in ka zawt fo. Min chhan dan tlang lawn ber chu-‘Vawkpui sa nen khawtlang ruai i siam theih chuan i hming i thlak thei ang’ an ti thin a. Vawi tam tak vawkpui hi ka pual bikin ka tet lai khan vulh ka tum thin.

Kum 1994 a lo ni a. Mizoramin Gospel Centenary kan lawm mup mup mai. February thla tirah  ka chhang  chiah nen Baptist Boarding School, Chawngte- a awm turin  ka nu leh pate chuan min tir thla daih mai. He sikul hi Baptist Church of Mizoram (BCM) hnuaia sikul a ni, Ramchhung Mission hnuaiah a awm a. Chakma  hnena rawngbawlna lian  tak pakhat  a ni. Heta thawkte hi missionary vek an ni bawk a an fel thin em em . Kan luh tirh phat atangin min lo hmu chak tawh hle mai a. Kan thlen veleh  ‘Nangmah maw Krista Roluahpuia chu?’ min titu pawh an lo awm ta mai. Ka lawm ve viau mai. Tin, ka hming satu kapa hmu chak tawk lah bolo. A nuam ka ti tan viau. Mahse chakma kristian nilo ten ka hming chu an sawisel ve ta fo mai. Krista intih kha tullo an tih thu an sawi ve thin.

Hun a lo kal zeal. Kum 1998 khan awmze nei takin kan sikul Gospel meetingah ka piangthar ve ta. Isua Krista tlan ka nihzia te a fapa a vuah ka nih zia te ka hre chho tan ta. Ka hming lo thatzia leh Isua thuthlung hriat  rengna thatak a nihzia kalo hre chho ta zel a. Kum 2001 khan Baptist Higher Secondary, Serkawnah ka in admit ve  a. Ka class ni hmasa ber ah chuan kan zirtirtu (David Lalramtana) hian ka hming min zawt a,ka sawi zawh  ah  ‘Krista’  tiin kan ko ang che minti ta tlat mai. Mak tak mai chu- tun hma kha chuan ka chhungte leh laina hnaite hian ‘Maro’ tiin min ko thin a, tin mihrang deuh chuan ‘Roluahpui’ miti mai zel bawk a. Serkawn a ka awm hnu hi chuan min koh dan pahnih te khi chu a thi deuh hmak.  ‘Krista’ emaw   ‘Kris-a’ tiin min ko tan ta. Serkawn hi Kohhran hmunpui a nih avangin pastor leh kohhran-mi an tam hle  a. Chung mite chuan ka hming  an hriat in an lawm thin hle.

Pathian zarah zirna lamah te kalo zia ve phian a. Mi tamtak chuan ka hming avanga a nih ring tawk pawh an awm. A dikna chin pawh a awm.  Kum a lo vei zel a.  Pathian ka hre chiang tulh tulh a. Ka hming avang hian ka lawm tulh tulh mai. A dangdai em avang hian hriatreng  a lo awlsam bawk a. Ka hming avanga min hretu pawh tam tak an awm. Ka hming ah hian ka chhia leh tha hriatna tamtak  ka hmang thin.  ‘Krista’  tih hming pu hian mi pawi a sawi te ka hlau thin a. Mi ka hriatchian loh phei chu an rilru tihnat ka hlau em em thin.  Ka fimkhur thin hle tun thleng hian.  Ka nun atang hian mi hian Isua hi sawi chhuak thin sela tih hi ka duh thin. Anih lo tal pawhin ka hming avang ringawt pawh hian Isua chanchin leh a kaihnawih hi sawi thin sela ka duh em em.

Mizote hian hming tha tak tak- Lalrinawma, Lalhmangaiha, Laltlawmlova , Vanlaltirhkoha, Vanlalfela, Lalkhawngaiha  leh adang te kan nei nual a. Engtin tak nge an hming hian anmahni ah nghawng an neih ka hre lo. Mahse kei chu  pawn lam  atang (midang) leh keimah ah hian thuk takin awmzia a nei a ni. Tirkoh Paula’n Van khua leh tui helaia mikhual chambang mai mai ka nihzia a sawite kha ka rilru ah hian a lo lang fo thin. Rom 8;17 a Pathian roluahpuitu kan nihzia lo tarlanna hi kohhran leh hmun dangah sawi hlawh ni vak lo mah se a ril zia leh ringtute chanpual dik tak tarlanna ni hian ka hre fo thin. Khawvelah hian  ka duh ang leh beisei ang te a ka awm theih loh chang  pawhin Pathian engkim neitu hian ro hlu tak min lo dahsak sa diam a ni tih hi ka hrechhuak leh thin.

I hming enge ni ve le?  A tibuai ve thin che em?  I nunkawng engtin emaw takin a kaihruai ve che em? Bible thupek ang tluk a ngaihpawimawh tur chu a ni hauh lo a. Mahse thil ho te  hmang in kan nun kan teh fo thin, kan sakhming ang zawng te  hian kan nun hi teh thin ang u hmiang.

                                                                                                                               

RINAWMNA- ZONUNMAWI IN NGHAHNA

Khawvela hnam hrang hrang te hian awmdan mawi leh tha lan tir hi kan nei theuh a. Chutiang anga awmdan mawi chu thlah kalzel(generations) thlengin kan in zirtir thin. Vai ho chuan an nu leh pate an zah em em a. Pitaji emaw Mataji emaw tiin an koh thin a. Hetianga an in koh hriat ngat hi chuan an in chhungkhura an awm dan tur thleng hian a lang tlang vek a. Chhungkaw in ngaih leh awmze nei taka rorelna a nih hi a rinawm hliah hliah a ni. Hmun thenkhat ah phei chuan mahni aia upa te chibai an buk dawnin an zah zia lan tir nan an ke an va dek kher thin a. Nun dan mawi tak, mi inngaitlawm chiahin a an lantir theih a ni ang a. Thil tha tak a ni.

Mizote pawh hi hmanah kha chuan kan zahpui awm loh khawp mai. Ai upa kan zah zia te kha chawei hona thlengin a hriat a. Zawlbuk chanchin emaw Ramchhuah chanchin emaw pawh sawi dawn ila. Ai upate zahna tello chuan a famkim lo a ni. Chutiang bawkin rinawmna te, taimakna te, huaisenna te leh tlawmngaihna te tello hian kan History hi a kim lo a ni. Heng avang hian khawtlang inrelbawl dan thleng khan a awlsam phahin Lal leh a Khawnbawlte pawh khan nuam an ti thin a ni.

1953 chho vela Autonomous District Council kan neih ve hnu khan Lal ban an lo ni ta a. Chuan pawisa te alo tam tan a. Chutiang zelin 1972 kuma Unioun Territory a hlan kai kan nih hnu phei kha chuan kan hnam phung pangai kha nasa takin a khawih buai ni ngei tur a ni. Pawisa te alo tam leh zual a. Miin kamding nih an duh theuh a. Ram ala buai reng bawk si. Kan hnam naupang tak mai chu khawvel changkanna in alo nang ching ve ta. Kan insiamrem thei lo ni berin a lang. Kum 1990 chhovah phei chuan India pawh khawvel ang huapaah alo thiang zau leh zual a. Economic Policy dang takin a kalpui a. Chu chuan changkanna nasa tak alo keng ta a. Keimahni ah pawh alo thleng ta ngei a. Chu chuan kan Zonunmawi chu a kal rem pui thei talo a ni em le?

PWD , PHE leh Power Department a thawk te chu an lian thur thur a. Pawisa khawihtu lampang te pawh an bang chuang lo a. Zonunmawi in ngahna te zinga pawimawh tak rinawmna chu a lo te tial tial a. Tlawmngaihna erawh chuan Mizo thinlungah hmun ala chang reng thung. Ai upa zahna hi chu tunhma ang em em kha chuan kan beisei thei tawh lo a. Chutiang bawkin huaisen tehna pawh a lo dang ve zel mai. Taimak dan pawh alo inang tawh lo e. Mahse rinawmna erawh hi chu a danglam ve lo a ni. A danglam thei lo. A la pangngai reng tur a ni. Kristianna in kan ramah ramhuaite a umbo hnu hian rinawm zawk tur ni awm tak hi kan buai chhe ta vak mai. I harh ang u thangtharte.