23 January, 2013

Amazing Grace



Khawngaihna mak mawi leh duhawm,
Sual riangvai chhandamna;
Suala bo hnu min zawng hmu ta,
Mitdel mitvarna chu.

Tun tum chu he hla thu hi ka’n chhamchhuak ve teh ang. Pathian hla thu chhamchhuah emaw infuihna atana hman emaw Pathian pawlna atana hman emaw hi a awmzia hle mai a. A chhan chu Pathian hla-te hi miin Thlarau Thianghlim pawlna dawng chunga an phuah chhuah a ni thin. Thlarau Thianghlim awmpuina hnuaia phuah ni lo hla-te chu a lar thei lo thin reng bawk a ni. He hla thu awmzia – hlutna leh pawimawhna chiang zawka kan hriatchian theihna turin a phuahtu Pu John Newton-a chanchin atangin han chhui chho chhin dawn teh ang.

Naupan lai atangin a sual
Pu John Newton-a hi kum 1725 khan Eglanad-ah a piang a. Nu fel tak Pathian tih em em tu a nei a; mahse a nu hian Pathian thute hrilhin tawngtai sak thin mah sela naupang sual leh chimawm tawk a ni der mai. Kum 16  a tlin hmain mi hauhte mi kutthlakte leh anchhe lawh tlengin a ching ta. Ama sawi dan phei chuan, “ Sual kha ka hmangaih tlat a, ka kalsan thei lo a ni” a ti hial.

Lawng Sipai lamah
Kum 20 a tlin hma deuhin lawng mite bula khawsak a chak ve ta. Hei hi engdang vang ni lovin hetih hunlaia lawnga hnathawkte hi an sual em em vang a ni ber. England Navy-ah a tang ta. Mahse a ngaih ang ngawtin thil a lo ni hauh lo mai. Inkhuahkhirhnate kha rin aiin a lo khauh a. Vawi tamtak bana tlanchhuah a tum a mahse a tum angin a awm thei lo.

Tum khat phei chu an lawng captain thah a tum ta tlat mai. Sawi tawh ang khan amah hi misual tak kha a ni hrim hrim tawh. Mahse a that thei mai bik lo. Africa khawtlang lamah lawng atangin a chhuk ta daih mai. 

Bawih sumdawnna lamah a tel ve ta
Lawng Sipai atanga a ban hnu khan  Sumdawnna rot hap leh tha lo tak mai mahse a hun laia engahmah an ngaih loh Bawih sumdawnna chu 1746 khan a tan ve ta. Kha tih hunlaia Bawih-a an le leh hralh thin midumho dinhmun khawngaihthlakzia kha kan hre theuh awm e.
Pu John Newton-a pawh kha a sual chho zel a. Rawng tak leh maksak tak taka bawih a enkawl chang lan a tam. 

Pathian lam a hawi ve ta
Kum 1748 March thlaa England an panna lawnga an hawnna lamah thlipuiin a nuai ta vak mai. Lawng chu thunun thei lovin tuipui thuk lamah a len zel a; Newtona pawh a mangang ve ta. Chutah tak mai chuan tunhma ang lo takin Bible chhiarin a tawngtai ve ta. “ Ka hlauhna zawng zawng aia nasa zawkin beiseina muanawm tak ka nei ta zawk a ni” tiin helaia Pathian awmpuina a chan thu hi a ziak hial a ni.

Bawiha sumdawn a bansan chuang lo
Lawnga thlipuiin a nuai vak vak hnu hian Ireland leilung chu a rap ve ta hram a. A thiltih sual zawng zawngte chhut letin Pathian lam a hnaih chho ve ta zel a. Mahse kum khat pawh a ral lo tihin  bawiha sumdawnna lam baw chu a ti leh ta a. Mahse na takin Africa lamah a dam lova, chuan simna nghet neih tumin a rilru a lo siam ve ta.

Lawng ama paulin a nei ve ta
Hemi a zin hawn hnu hian nupui a nei a. Lawng mama pualin a nei ta bawk a. Chutah chuan inkhawmnate siamin pastor angin amah hian rawng a bawl ta a. Mahse bawiha sumdawn chu a hunlai khan kristiante tih loh tur a nih leh nih loh pawh a ngaihtuah chhuak mai bik lo.

Inhmuhchhuahna chu
Hemi hnu hian ama lawng ngeiin vawi 3 zet bawih a phur khawm leh a. Mahse a vawi 3-na hnuah chuan a chhia leh tha hriatnain bawih hmanga sumdawnna chu a tha lo a ni tih a hrilh thei ta. An kawl bun leh khaidiatte chuan a rilru a la ta tlat mai le. Amahah inthiamlohna lian tak a pei chho ta.

Tih danglam a lo ni ve ta
Bawih ho Khaidiat leh kawl bunin a chhia leh tha hriatna a tihbuai hnu chuan a mihring puite chunga khawngaihna lantir turin a tawngtai ve ta. A hun laia thusawi thiam leh Pathian hman George Whitefield-a thusawi a ngaithlaa chu chuan a rilru a aia nasa zawkin a khawih dang lam ta. Chuta tang chuan Anglician Kohhranah misiter atan nemngheh a ni a. Rawngbawlna hlawhtling tak Buckinghamshire Olney-ah leh London-ah te  a nei nghe nghe  ni.

Hmawr bawk ang
Pu John Newton-a chanchin hi sawi tur a pui a tam a, a sei em em a ni. Tunah hian a pawimawh lai nia ka ngaih – a hla phuah awmzia phawk chhuak thei tura ka ngaih chin chauh ka lo dah chhuak a ni. Hun harsa tamtak tawktu leh Pathian ngaihsak tha duh miah lo hian Pathian khawngaihna mak , mawi leh duhawm tak a lo chang ve hi a ropuina piah lamah Pathianin a hman nasatzia hi awih har tak a ni hial a ni! A hlate- Khawngaihna mak mawi leh duhawm, Nangma thil ropuite an sawi, Isua hming hi a va tha em leh a dangte hi belhchian a dawlin kristiante tan kan Tharau nun chawmtu a ni reng thin a ni.

Tunah chuan a hlaphuah chhuah dan kan hre ta. He hla – Khawngaihna mak mawi leh duhawm tih kan sak leh hunah chuan Pu John Newton-a nun atanga Pathian khawngaihna mak lutuk lo lang hi ngaihtuah chhuak tawh ang aw… A taka changtu kan ni thei vek a ni.